سلامت نیوز:کنفرانس بین‌المللی مقابله با گرد و غبار تهران، در حالی برگزار شد كه ایران با سدهای بسیاری در خارج كشور مانند ایلیسو، سلما، آتاتورك، كجكی و كمال‌خان و در داخل كشور نیز با صدها سد دیگر محاصره شده است. سدهایی كه بلای جان ایرانیان شده‌اند و هر روز شهرهای بیشتری در گرد و غبار ناشی از عواقب سدسازی دفن می‌شوند.

ایلیسوی تركیه

 گزارش سلامت نیوز، روزنامه قانون نوشت: بهایلیسو، سدی است كه مخالفان بسیاری در جهان دارد. یكی از مخالفان آن، مردم ایران هستند. درصورت آبگیری این سد، حق‌آبه هورالعظیم از دجله و فرات قطع می‌شود؛ آن زمان تنها خوزستان با ریزگردها دست و پنجه نرم نمی‌كند بلكه تمامی شهرهای ایران، درگیر بحران ریزگرد می‌شوند. سد ایلیسو توسط مستشاران فنی از كشورهای آلمان، اتریش و سوییس، طراحی و تا یك مقطعی نیز توسط آن‌ها درحال ساخت بود. گنجایش این سد، بیش از 10 میلیارد مترمكعب است، یعنی درحدود سه برابر بیشتر از كرخه به‌عنوان بزرگ‌ترین سد ایران است. ایلیسو در منطقه كردنشین «حسن‌كی» جانمایی و درحال ساخت است. آنجا یك منطقه باستانی ارزشمند به‌همراه ثبت یونسكو است.

احزاب سبز در كشورهای آلمان، اتریش و سوییس نسبت به ساخت سد ایلیسو اعتراض‌های گسترده‌ای انجام داده‌اند. اعتراض احزاب سبز این كشورها به پروژه ایلیسو، موجب شد تا دولت‌های آلمان، اتریش و سوییس از این پروژه خارج شوند. اما باوجود خارج شدن این كشورها از پروژه ایلیسو، تركیه همچنان قصد اجرای این پروژه را دارد و سد ایلیسو تاكنون متوقف نشده است. طبق برنامه‌ریزی‌ها این پروژه تا سه سال دیگر به اتمام می‌رسد. كارشناسان محیط زیست، بارها نسبت به پیامدهای احداث و آبگیری این سد به دولت تركیه هشدار داده‌اند اما دولت تركیه بدون توجه به این هشدارها باسرعت بیشتری این پروژه را ادامه می‌دهد.

سفیر ترکیه در كنفرانس مقابله با گردو غبار تهران در پاسخ به اعتراض دولت ایران و دیگر كشورهای همسایه نسبت به سدایلیسو گفت:« ترکیه از حق حاکمیتش بر سرچشمه‌های دجله و فرات و سدسازی بر آن‌ها نمی‌گذرد و منابعی همچون آب را با دیگر كشورها به اشتراك نمی‌گذارد».

دولت ایران از تركیه به لاهه شكایت كند

این استدلال دولت تركیه با اعتراض و واكنش‌های بسیاری همراه بود. محمد درویش با اشاره به پویش مردمی نجات میانرودان گفت:« بیش از 120 هزار ایرانی، نامه‌ای را درخصوص توقف ساخت سد ایلیسو امضا كرده‌اند. با این نامه، دولت ایران می‌تواند از دولت تركیه به دادگاه لاهه شكایت كند. چنین استدلال‌هایی موجب ناامنی و بحران در منطقه می‌شود».

سد سلمای افغانستان

پروژه‌ مخرب دیگری كه در سایه سكوت و بی‌تفاوتی مسئولان درحال اجراست، سد «سلما» روی هریرود افغانستان است. این سد با اعتباری بیش از 200 میلیون دلار با همکاری هندی‌ در بالادست هریر ود در حال ساخت است.

اما چرا احداث چنین سدی برای ایران مخرب است؟ بخش بزرگی از آب ایران در شرق كشور به‌ویژه خراسان‌رضوی از هریرود تامین می‌شود. در صورت بهره‌برداری از این سد، ۷۳ درصد حقابه ایران از این رودخانه كاهش می‌یابد و شاهد بحران آبی در منطقه شرق كشور كه درحال حاضر با خشكسالی دست و پنجه نرم می‌كند، خواهیم بود. علاوه‌بر ایران ، دولت تركمنستان نیز با اجرای این پروژه به‌شدت مخالف است.

سدسازی افغانستان، داستان تازه‌ای برای ایرانیان نیست. اما نقطه مشترك تمام پروژه‌های سدسازی افغانستان، منفعل بودن دولت ایران درقبال این‌گونه اقدام دولت افغانستان است.

سدهای افغانستان، متهم اصلی خشك شدن و نابودی هامون و درنتیجه مهاجرت هزاران سیستانی از زادگاه‌شان به‌دلیل خشكسالی است.

افغانستان، دو پروژه سد کجکی و کمال‌‌خان را روی رودخانه هیرمند احداث كرد. با این سدها، حق‌آبه هامون ایران از رودخانه هیرمند قطع شد و هامون خشكید.

تمامی این پروژه‌های سدسازی درحالی اجرا می‌شود كه افغانستان و ایران در سال ۱۹۵۰، کمیسیونی مشترک‌ برای مدیریت منابع آبی مشترک تاسیس کردند و در سال ۱۹۷۳، توافق شد که ایران، میزان مشخصی آب دریافت کند. اما پس از این سدسازی‌ها، دولت افغانستان نسبت به تعهدات خود در قبال حق‌آبه ایران بی‌تفاوت شد و این مساله تا جایی پیش رفت كه «شجاع الدین ضیایی»، معاون وزارتخانه انرژی و آب افغانستان گفته است:«هم‌اکنون کابل، ‌دلیلی برای انجام مذاکرات آب با ایران نمی‌بیند».

امان از سدسازی‌های داخلی

داستان آب، مقدس‌ترین عنصر طبیعی در سرزمین چشمه‌ها و قنات‌ها كه این روزها دل هر ایرانی را به‌ درد می‌آورد،تنها به سدسازی همسایه‌هایش ختم نمی‌شود بلكه ایرانی‌ها نیز بدتر از همسایه‌ها بر خود روا دانسته‌اند. اما چه شده است ایرانیانی كه آب را آنچنان مقدس می‌دانستند كه میهن خویش را «آب و خاک» می‌نامیدند، این روزها اینچنین به‌جان اندك منابع آبی باقی‌مانده خود افتاده‌اند.

نتیجه مدیریت منابع آبی كشور درچند دهه اخیر، خشكی صدها تالاب، رودخانه و چندین دریاچه است. یكی از این دریاچه‌ها ، ارومیه است.

ارومیه، بزرگ‌ترین دریاچه خاورمیانه و یكی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های نمك در جهان است كه خشك می‌شود. از سال 2005 تاكنون بیش از 65 درصد مساحت دریاچه ارومیه از دست رفته است. حال سطحی از كوه‌نمك نمایان شده و دیگر در زیر آب نیست. این دریاچه در سال 1971 از كنوانسیون رامسر، به‌عنوان یك دریاچه مهم و بین‌المللی اعلام شده است و در سال 1976 اعلام شد كه یونسكو آن را تحت حمایت ذخیره بیوسفر قرار داده است. دریاچه و زمین‌های اطراف آن، منبع مهم غذایی و همچنین پرنده‌های مهاجری است كه از میگو تغذیه می‌كنند. به غیر از پلانگتون‌ها، میگو‌ها تنها جاندارانی هستند كه در این آب می‌توانند زندگی كنند.دریاچه ارومیه، آخرین ایستگاه جابه‌جایی آب است؛ به‌گونه‌ای كه آب در آن می‌ماند و از آن بیرون نمی‌رود. دلایل پایین رفتن دریاچه، خشكسالی، انتقال بی‌رویه و آب‌رسانی كشاورزی بیش از حد بوده است.

نبرد آب در ایران

نبود مدیریت اصولی در منابع آبی كشور تا جایی پیش رفته كه یکپارچگی هویت ملی ایرانیان را نشانه رفته است. به‌گفته كارشناسان این حوزه، به‌زودی شاهد جنگ آب در ایران خواهیم بود. درحال حاضر به‌دلیل همین پروژه‌های انتقال آب، بسیاری از هموطنان كشورمان به‌جان یكدیگر افتاده‌اند. كشاورزان شرق اصفهان با بلدوزر به جان لوله انتقال آب از این استان به استان یزد افتاده‌ و آن را شكسته‌اند. مردم چهارمحال‌وبختیاری نیز، به‌دلیل پروژه‌های انتقال آب بی‌شماری كه از استان‌ها به اصفهان اجرا شده با اصفهانی‌ها به مشكل برخورده‌اند و به همین ترتیب، لرها، قمی‌ها، اصفهانی‌ها، کاشانی‌ها، یزدی‌ها، کرمانی‌ها، سیستانی‌ها و ترکمن‌ها به مشکل خورده‌اند.

آب دیروز و امروز

آب در ایران باستان، جایگاه ویژه‌ای داشته تا جایی‌كه آب نیز یك الهه داشته‌ است؛ الهه‌ای به‌نام آناهیتا. به‌باور ایرانیان‌باستان الهه آب، فرشته نگهبان چشمه‌ها و باران و نماد باروری، عشق و دوستی بوده است. اما امروز آب، بی‌ارزش‌ترین عنصر طبیعت در نزد ایرانیان به‌شمار می‌رود؛ چراكه آن‌ها بدون هیچ دغدغه و نگرانی این مایه حیات را هدر می‌دهند و به عواقب آن فكر نمی‌كنند.

كدام دولت، مسئول خشكی ارومیه است؟

دولت ایران به دولت تركیه درخصوص پروژه‌های سدسازی همچون آتاتورك و ایلیسو، اعتراض‌های فراوانی داشته است اما نكته قابل توجه پاسخ دولت تركیه به این اعتراض‌ها بوده است. آن‌ها به مسئولان ایرانی گفته‌اند كدام دولت، مسئول خشك شدن ارومیه، بختگان، گاوخونی و صدها تالاب و رودخانه دیگر در ایران است؟ در میان حراج آب در ایران، حال چه انتظاری از كشورهای همسایه برای به اشتراك گذاردن منابع آبی‌شان با ایران می‌رود.